دارايى معنوى چيست؟
دارايى معنوى عبارت از اطلاعات ونحوه بيان اصيلى است که ارزش ذاتى خود را از انديشه هاى آفريننده مى گيرد. همچنين به اطلاعاتى اطلاق مى شود که داراى ارزش بازرگانى است.
حمايت از مالکيت معنوى
اشکال اصلى حقوق مالکيت معنوى عبارتند از حق انحصارى اختراع، حقوق مؤلف، علائم تجارتى، طرح هاى صنعتى و اسرار بازرگانى. قوانينى که حدود و مدت اين حقوق را مشخص مى کنند زمينه و اساس حمايت از مالکيت معنوى را فراهم مى آورند.
اما قوانين تنها بخشى از نظام ملى حمايت از مالکيت صنعتى را تشکيل مى دهند. حمايت مؤثر همچنين به نهادهايى که بر اين نظام نظارت دارند و وسايلى که براى اجراى قوانين در دسترس هست بستگى پيدا مى کند.
قوانين ملى، توافق هاى بين المللى
حقوق مربوط به مالکيت معنوى که به وسايل قانونى مورد حمايت قرار مى گيرند از طريق قوانين ملى به وجود مى آيند. اما شهروندانى که خواستار حمايت از کارهاى خود در خارج از کشور هستند سبب شده اند تا نياز به هماهنگى ميان ملت ها در جهت حمايت از حقوق معنوى احساس شود.
در نقاطى که چنين حمايتى وجود ندارد يا به طور مؤثر اعمال نمى شود، سرقت مالکيت دارايى معنوى به صورت رونوشت بردارى بدون اجازه از کتاب ها، نرم افزارهاى کامپيوترى، تراشه هاى نيمه هادي؛ يا ضبط ديگر کارها يا آهنگ هاى مشمول حق مالکيت معنوى به صورت يک امر عادى در آمده است. کارجعل که زمانى تنها به علائم تجارى مر بوط به فرآورده هاى مرغوب و شناخته شده محدود مى شد، اينک محصولاتى مانند فرآورده هاى دارويى، کشاورزى و وسايل يدکى هواپيما را نيز شامل شده است.
از ميان نخستين پيمان هاى بين المللى ناظر بر حمايت از حقوق مالکيت معنوى بايد از "کنوانسيون پاريس براى حمايت از مالکيت صنعتى" و "کنوانسيون برن براى حمايت از کارهاى ادبى و هنرى" نام برد. اين دو کنوانسيون که تاريخ تشکيل آن ها به سالهاى دهه 1880 باز مى گردد، تا کنون چندين بار بروز آمده است. نظارت بر اجراى اين کنوانسيون ها به عهده سازمان جهانى مالکيت معنوى (WIPO) ، يک ارگان وابسته به سازمان ملل متحد که در سال 1967 تأسيس يافته است، قرار دارد.
تا همين اواخر، هماهنگى در ميان کشورها در زمينه حمايت از حقوق مالکيت معنوى در سطح پايينى قرار داشت.
در دهه 1980، با فشار ايالات متحده و ديگر کشورهاى صنعتى حمايت از حقوق مالکيت معنوى در دستور مذاکراتى که از 1993-1986 در ارتباط با "موافقت نامه عمومى تعرفه ها و تجارت" (GATT) در اروگوئه (Uruguay Round)انجام گرفت گنجانيده شد.
موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى حقوق مالکيت معنوى (TRIPS)
موافقت نامه اى که در مذاکرات اوروگوئه به امضاء رسيد زمينه تازه اى ايجاد کرد تا امضاء کنندگان در مورد يک رشته مقررا تى به توافق برسند که بر اساس آن ها حد اقل معيارهايى براى حمايت از حقوق مالکيت معنوى پذيرفته شود و تدابير محکم ترى در مرزها به منظور متوقف ساختن مبادلات مغاير با اين حقوق اتخاذ گردد.
به موجب موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى حقوق مالکيت معنوى (TRIPS)، دولت هاى عضو موظفند موازين پذيرفته شده بين المللى را به منظور حمايت از حق انحصارى اختراع، علائم تجارتى، حق مؤلف، طرح هاى صنعتى، اسرار بازرگانى، مدارهاى پيوسته و قرائن جغرافيايى در قوانين ملى خود بگنجانند. اين موافقت نامه حوزه هاى جديدى را نيز در بر مى گيرد، مانند فرآورده هاى دارويى که قبلا در بسيارى از کشورها مورد حمايت قرار نداشت.
از اول ژوييه 1995 که موافقت نامه قوت قانونى پيدا کرد به کشورهاى صنعتى يک سال فرصت داده شد تا موجبات اجراى آن رافراهم آورند. کشورهاى درحال رشد و نيز آن دسته از کشورهايى که از اقتصاد برنامه ريزى شده و متمرکز به اقتصاد بازار گرويده بودند بين چهار تا نه سال ديگر، بسته به بخش صنعتی، فرصت داشتند تا وسيله اجراى موافقت نامه را آماده کنند. به کشورهايی که از حداقل رشد برخودارند تا سال 2006 براى انجام اين کار فرصت داده شده است.
در مقررات مربوط به نحوه اجراى موافقت نامه، به کاربستن تشريفات اصلاح شده حل اختلافات بين المللى زير نظارت سازمان تجارت جهانى (WTO) توصيه شده است.
ابتکارات دوجانبه و تجديد نظر سالانه يا ويژه301(Special 301)
در وهله نخست، ما مستقيماً به سراغ کشورهايى مى رويم که در آن ها سرقت [دارايى معنوي] بسيار چشمگيراست و دولت ها در قبال چنين سرقت هايى بردبارى استثنايى نشان مى دهند. از مؤثر ترين ابزارى که در اين کوشش مورداستفاده ما قرار دارد تجديد نظر سالانه است که اجازه آن در سال 1988 با تصويب قانون بازرگانى از طرف کنگره صادر شده است. از اين تجديد نظر اصطلاحاً با عنوان "ويژه 301" (Special 301) ياد مى شود.
با به کاربستن اين ابزار،معيارهاى مربوط به مالکيت معنوى در سرتاسر دنيا بهبود يافته است. انتشار فهرست مربوط به تجديد نظر سالانه (Special 301) به کشورى که موجبات نگرانى ما را فراهم ساخته است هشدار مى دهد. اين هشدار به کسانى داده مى شود که در آن کشور سرمايه گذارى مى کنند تا بدانند که ازحقوق مالکيت معنوى آن ها به احتمال زياد به نحو رضايت بخشى حمايت نخواهد شد. انتشار فهرست غالباً به بهبود اجراى مقررات مربوط به حمايت ازمالکيت معنوى مدد رسانده است.
در بسيارى از موارد اين اقدام بهبود پايدارى را در وضع موجود به دنبال داشته است. مواردى پيش مى آيد که ما بايد اختياراتى را که به ما داده شده براى مجازات گستاخ ترين متخلفين به کار بنديم. ديگر از وسايل مورد استفاده در روابط دوجانبه منظور داشتن مزاياى پيش بينى شده در پيمان هاى تعرفه ترجيحى مانند" نظام عمومى ترجيحى"، "اقدام حوزه کارائيب" Caribbean Basin Initiative و يا "قانون ترجيحات بازرگانى آند" Andean Trade Preference Act است. اين برنامه ها معاف ساختن برخى از فرآورده هاى کشورهاى مشمول قرارداد را از تعرفه هاى گمرگى، در صورت بر آورده شدن پاره اى شرايط و از جمله حمايت کافى و مؤثر از حقوق مالکيت معنوى، امکان پذير مى کند. درعمل به ثبوت رسيده که به کاربستن تهديد ازدست دادن اين مزايا در قبال برخى از طرف هاى بازرگانى ما وسيله مؤثرى است.
ابزار ديگرى که ما درمحدوده روابط دوجانبه به کار مى بريم گنجاندن شرط حمايت از حقوق مالکيت معنوى در موافقت نامه هاى علمى و فنى و در پيمان هاى مربوط به سرمايه گذارى هاى دوجانبه است. اما ازميان ابزار باقى مانده شايد پيشنهاد اعطاى کمک هاى فنى ازهمه مهم تر باشد. ما از منابع قابل توجهى براى کمک به کشورهاى ديگر در تدوين قوانين کار آمد در زمينه حمايت از مالکيت معنوى استفاده مى کنيم:
اداره ثبت اختراعات و علائم تجارى و اداره حقوق مؤلف نقش بسيار مهمى در اين زمينه به عهده داشته اند. ما همچنين از همکارى اف بى آى FBI، وزارت دادگسترى و خدمات گمرکى براى کمک به اجراى ضوابط مربوط به حمايت از حقوق مالکيت معنوى با وجود محدود بودن امکانات برخورداريم.
ابتکارات بازرگانى منطقه اى و چندجانبه
مذاکرات دوجانبه در کوشش هاى ما به منظور بهبود معيارهاى مربوط به مالکيت معنوى در سطح جهانى داراى اهميت کانونى است. در هر حال، با گذشت زمان طرف هاى بازرگانى ما تأثير به کاربستن معيارهاى نيرومند تر درمورد حمايت از مالکيت معنوى را در خاک خود بهتراحساس مى کنند. اين بدان معنى است که به کاربستن چنين معيارهايى به ملت ها امکان مى دهد تا صنايع خود را که متکى بر تکنوژى پيشرفته و جنبه هاى هنرى است گسترش دهند و سرمايه گذارى خارجى را به کشور خود جلب کنند.
اين اقدامات دستيابى ما را به يک پيشرفت بنيانى با امضاى موافقت نامه اى که در آن جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى (TRIPS) مورد توجه قرار دارد ميسر ساخت. اين موافقت نامه در سال 1995 در سازمان تجارت جهانى (WTO) به امضاء رسيد و خود يک دستاورد تاريخى بود: حصول اين امر مستلزم آن بود که همه اعضاى سازمان بازرگانى جهانى قوانينى در جهت اجراى ضوابط مربوط به حقوق مؤلف، ثبت اختراعات و علائم تجارتى از تصويب بگذرانند. با انجام اين کار مکانيسم نيرومندى براى حل اختلافات در جهت حفظ حقوق خودمان در اختيار ما قرار گرفت. به اين ترتيب ما يک رشته ضوابط قابل اجرا به وجود آورديم که نه تنها تابع قوانين بازرگانى خود ما بود بلکه با قواعد و مقررات چند جانبه نيز سازگاى داشت.
موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى (TRIPS) به کشورهاى در حال رشد فرصت داد تا بيشتر شرايط موافقت نامه را تا اول ژانويه 2000 به مورداجرا بگذارند. کشورهايى که رشد آن ها هنوز در يک سطح حداقل قرار دارد مى توانند موجبات اجراى اين شرايط را تا سال 2006 فراهم آورند. ما به همه کشورها فشار آورده ايم که به تعهدات خود عمل کنند و تا آنجايى که ميسر باشد در اين کار تسريع به عمل آورند. در اين ميان ما با به کاربستن آيين حل اختلافات سازمان تجارت جهانى براى حفظ حقوق خود موفق و پى گير بوده ايم و نخستين اختلاف خود را با ژاپن در ارتباط با موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى در سال 1996 حل کرديم.
ما همچنين از توافق هاى منطقه اى براى ارتقاء و گسترش حمايت از مالکيت معنوى استفاده مى کنيم. موافقت نامه بازرگانى آزاد شمال آمريکا (NAFTA) که در حال حاضر بزرگترين و جامع ترين موافقت نامه بازرگانى آزاد در جهان به شمار مى رود مشتمل بر تعهدات صريح و الزام آور نسبت به حمايت از صاحبان حق اختراع، حق مؤلف، علائم تجارتى، اسرار بازرگانى و طرح هاى مدار پيوسته است. در مذاکرات جارى در باره حوزه آزاد تجاری درقاره های آمريکا (FTAA) Free Trade Areas of the Americas که قرار است که تا سال 2005 به مرحله نهايى برسد، گفتگوهاى يکى از گروه هاى نه گانه شرکت کننده در اين مذاکرات به مالکيت معنوى اختصاص دارد.
هدف اين گروه آن است که حمايت کافى و مؤثر از حقوق مالکيت معنوى را با منظور داشتن آخرين تحولات مربوط به تکنولوژى در سرتاسر حوزه موافقت نامه تضمين کند. در آن سوى جهان نيز ما به اتفاق طرف هاى خود در حوزه همکارى اقتصادى اقيانوس آرام و آسيا (APEC) Asia Pacific Economic Cooperation براى ارتقاء هدف هاى حمايت از مالکيت معنوى، هماهنگ با برنامه گسترده تر گروه براى گشايش بازار و گسترش عرصه بازرگانى در حال کوشش هستيم.
راه يابى به سازمان تجارت جهانى
مذاکرات ما براى راه يابى بيش از 30 اقتصاد به سازمان تجارت جهانى فرصت عمده اى براى بهبود معيارهاى مربوط به حمايت از مالکيت معنوى درسرتاسر جهان فراهم مى آورد. اين اقتصادها 6/1 ميليارد جمعيت را در بر مى گيرند و شامل کشورهايى مى شوند که در آنها صنايع مالکيت معنوى ما طى سالهاى متمادى در معرض سرقت قرار داشته است. در هر موردى ما ورود به سازمان تجارت جهانى را به اجراى کامل موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى، بدون در نظر گرفتن دوره انتقالى مشروط مى کنيم.
موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى (TRIPS)؛
در" دستور کار درونى" و دوره های آينده مذاکرات سازمان تجارت جهانى
در چهارچوب "دستور کاردرونى" سازمان تجارت جهانى، ما به يک تجديد نظر دقيق در کار شوراى ناظر بر اجراى تعهدات مربوط به موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى (TRIPS) در کشورهاى درحال رشد مبادرت مى کنيم. با توجه به تعداد قابل توجه کشورهاى در حال رشد که وضعشان بايد مورد تجديد نظر قرار گيرد، از هم اکنون به خوبى پيداست که اين کار تا پايان سال2001 ادامه پيدا مى کند.
ما نيز مانند ديگر اعضاى سازمان تجارت جهانى بهبود هايى را در موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى پيش بينى مى کنيم. اين موضوع که معيارها و اصول مربوط به در دسترس قرار داشتن، دامنه، کاربرد و اجراى حمايت از حقوق مالکيت معنوى در ميان ساير مسائل در دور آينده مذاکرات مورد بررسى قرار گيرد و هماهنگى آن ها با تحولات سريع دنياى تکنولوژى، از جمله دانش فنى مربوط به اينترنت وديجيتال، و همچنين کفايت و تأثير نفوذ آن ها تضمين شود براى ما واجد اهميت خواهد بود.
گذشته از اين ما انتظار داريم که اعضاء بعداز برخوردارى از مزاياى اين تجربه به اجراى کامل مفاد موافقت نامه گردن نهند. ماعلاقه داريم تا اين موضوع را که آيا اعضاء از مزاياى مترتب بر موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى به طور کامل بهره مند شده اند مورد بررسى قرار دهيم و از اين امر اطمينان حاصل کنيم.
سود حمايت ازمالکيت معنوى عايد چه کسانى خواهد شد؟
سياست عمومى مربوط به حمايت از مالکيت معنوى بر پايه علاقه مندى به تضمين يک بازار غنى، متنوع، و دارای به رقابت می باشد. برخوردارساختن مخترعان، نويسندگان، هنرمندان، اشخاص فعال در حوزه کسب و کارو ديگران از حق مالکيت نسبت به آنچه که مى آفرينند، براى عناصر خلاقه امکان احياى سرمايه گذارى هايى را که در جريان نوآورى هاى خود انجام داه اند فراهم خواهد آورد و آن ها را به صرف وقت و کوشش براى ارائه کارها، فرآورده ها و خدمات تازه تشويق خواهد کرد. هنگامى که حقوق مالکيت معنوى درسايه حمايت قانون قرار داشته و مقررات مربوط به آن قابل اجرا باشد، کشورها، دولت ها و جوامعى که عناصر خلاقه به آنها تعلق دارند نيز از مزاياى آن بهره مند خواهند شد. به عنوان مثال:
قوانين مربوط به حقوق مؤلف آفرينش طيف متنوعى از کارهاى ادبى، برنامه هاى کامپيوترى، وارائه بيان هايى از فرهنگ ملى را تشويق مى کنند.
قوانين ثبت انحصارى اختراعات (Patent Laws) کشف و اختراع محصولات و راه کارهاى جديد تر و بهتر و وديگر شيوه هاى کمک رسانى به جامعه را، در عين تضمين آزادترين طريقه دسترسى عمومى به اطلاعات مربوط به فرآورده ها و شيوه هاى جديد، مورد تشويق قرارمى دهد.
قوانين مربوط به علائم تجارتى موجبات تشويق توليد و تداوم محصولات و خدمات تازه را به منظورتضمين وفادارى مشتريان فراهم مى آورد.
انتشار اطلاعات (در همه زمينه ها از علمى و آموزشى گرفته تا بازرگاني) تسهيل خواهد شد. اما از آنجا که دزدان، يغماگران و جاعلان نه به تابعيت و مليت احترام مى گذارند و نه مالياتى مى پردازند، اجراى حمايت مؤثر از مالکيت حقوق معنوى از اهميت اساسى برخوداراست.
حمايت قوى و مؤثر ازمالکيت حقوق معنوى نخستين پايه اى است که سنگ بناى يک محيط سرمايه گذارى [سالم] بر آن نهاده مى شود و يک رشته مزاياى بلند مدت اقتصادى توليد مى کند که برخى از نمونه هاى آن از اين قرار است:
پديد آوردن انگيزه براى نوآورى و در نتيجه ايجاد محيطى که در آن به نوآورى پاداش داده مى شود.
تشويق کشف روش هايى براى توليد و توزيع فرآورده هاى موجود با هزينه کمتر.
دعوت به عرضه محصولات؛ دانش فنى و خدمات جديد، کم خطر و مؤثر.
ايجاد انگيزه براى بازارهاى داخلى از طريق پذيرش و بهبود محصولات و فن آورى هاى موجود.
تشويق انتقال دانش فنى.
کارآفرينى چه درصنايع پايه و چه در صنايع پشتيبان در تمامى سطوح اقتصاد.
ايجاد نيروى کار باکيفيت بالا تر و با فن آشناتر از طريق آموزش ضمن کار، در ارتباط با انتقال دانش فنى.
افزايش سرمايه هاى جديد که مى توان آن ها را به منظور توسعه اقتصادى به کار انداخت.
تحقق پيشرفت هايى که به ارتقاء سطح تکنولو ژى درسرتاسر جهان مدد خواهند رساند.
موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى (TRIPS) چيست
و چه سودى از آن عايد مى شود؟
موافقت نامه سازمان تجارت جهانى درارتباط با جنبه هاى بازرگانى حقوق مالکيت معنوى، (TRIPS) مشروح ترين و جامع ترين موافقت نامه چند جانبه اى است که تاکنون در زمينه مالکيت معنوى مورد مذاکره قرا گرفته است. اهميت اين موافقت نامه در سه لايه اى بودن آن است:
در چهارچوب يک موافقت نامه واحد، حداقلى از معيارهاى لازم را در حمايت ازمهم ترين اشکال مالکيت معنوى - حق مؤلف و تبعات آن (ازجمله برنامه هاى کامپيوترى، پايگاه داده ها، ضبط صدا و فيلم)؛ علائم تجارتى و علائم خدماتي؛ قرائن جغرافيايي؛ طراحی صنعتی؛ حق انحصارى ثبت اختراع؛ ارائه طرح هاى مربوط به مدارهاى پيوسته و اطلاعات فاش نشده به وجود مى آورد.
معيارهايى در جهت اجراى حمايت نسبت به اشکالى از مالکيت معنوى که مورد اشاره قرارگرفت تعيين مى کند.
معيارهايى در جهت اجراى حمايت نسبت به اشکالى از مالکيت معنوى که مورد اشاره قرارگرفت تعيين مى کند.
اين کار از طريق گنجانيدن تعهدات مربوط به راه و روش هاى محلى و چاره جويى هاى مربوط به حقوق مالکيت معنوى، مشتمل بر ارائه يک رشته اصول کلى و به کار بستنى براى انواع شيوه هاى حمايت از مالکيت معنوى صورت مى گيرد.
يک مکانيسم الزام آور و قابل اجرا براى حل اختلافات در ارتباط با نحوه رعايت معيارهاى پذيرفته شده ازطرف اعضاى سازمان تجارت جهانى ارائه مى کند.
موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوي(TRIPS) ، اصول بنيانى سازمان تجارت جهانى را درارتباط با نحوه رفتار با دول کاملة الوداد و همچنين در برخورد با انواع حقوق مورد حمايت در بر مى گيرد و نيز مشتمل بر يک رشته مقررات کلى است که از طريق آن ها تحصيل حق مالکيت معنوى و محافظت از آن بدون نياز به صرف وقت غير معقول تضمين مى شود.
نتيجه گيرى
موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى مالکيت معنوى (TRIPS) ضرورت ارتقاء مؤثر حمايت از حقوق مالکيت معنوى را به رسميت مى شناسد و وسايلى فراهم مى آورد که تدابير و راه و روش هاى اتخاذ شده براى اين منظور به صورت مانعى بر سر راه جريان بازرگانى در نيايند. موافقت نامه TRIPS با تحقق اين منظور و ايجاد يک فضاى تشويق کننده براى رشد اقتصادى و اجتماعى و پيشرفت اعضاى سازمان بازرگانى جهانى در قرن بيست و يکم همچنان مؤثر خواهد بود.
حمايت از حقوق مالکيت معنوي: فرهنگ اصطلاحات
کنوانسيون برن:
در سال 1886، کنوانسيونى که در شهر برن در سويس براى حمايت ازحق مؤلف امضا شد رسماً اتحاديه حمايت از کارهاى ادبى و هنرى ناميده شد. پيش از تشکيل کنفرانس، سازمان مالکيت معنوى (WIPO) در 1996، کنوانسيون برن در سال هاى 1914، 1928، 1948، 1967 و 1971 مورد تجديد نظر قرار گرفت. کنوانسيون براى کارهاى ترجمه، توليد مجدد، اجرا و اقتباس حقوق اخلاقى تعلق و تماميت و حقوق مشخص اقتصادى قائل است. ايالات متحده در سال 1989 به کنوانسيون برن پيوست.
حق مؤلف:
مجموعه اى از حقوق است که يک دولت به خالق آثار اصيل ادبى يا هنرى مانند کتاب، مقاله، نقاشى، عکس، تصنيف، آهنگ، ضبط، فيلم سازى و برنامه کامپيوترى اعطا ميکند. حقوق مؤلف که داراى يک دامنه بين المللى است براى خالق يک اثر حق توليد دوباره، استخراج، توزيع، اجرا و نمايش قائل است. به موجب کنوانسيون برن، حق مؤلف براى تمامى سالهاى حيات او به اضافه 50 سال[بعد از در گذشت وي] مورد حمايت قرار دارد. در حال حاضر قانون حق مؤلف مبتنى برلايحه قانونى حق مؤلف و اصلاحيه هاى آن است.
نام هاى قلمرو (Domain Names):
نام هاى قلمرو بر نام هايى اطلاق مى شود که شرکت ها براى نشانى تارنما هاى ثبت شده خود در اينترنت بر مى گزينند، مانند نام Forbes درforbes.com URL http//:. اختلافات ناشى از علائم تجارتى هنگامى آغاز مى شود که يک يا بيش از يک شرکت نام قلمرو مشابهى براى خود انتخاب کنند يا شرکتى نام تجارتى يا نام محصولى را که متعلق به شرکت ديگرى است براى URL خود برگزيند.
حق مؤلف در ارتباط با سيستم هاى مديريت الکترونيکي:
اين حق ناظر بر دانش فنى ديجيتال براى کنترل دسترسى به اطلاعات الکترونيک به منظور محافظت از حقوق مالکيت کسانى است که مالکان محتواى آن اطلاعات هستند. انواع حقوق مؤلف در ارتباط با سيستم هاى مديريت الکترونيکى به وجود آمده است که از آن جمله مى توان به دانش فنى علامت گذارى، مشتمل بر آب نگارى (watermarking)، انگشت نگارى و پنهان سازى داده ها اشاره کرد. از اين طريق اطمينان حاصل مى شود که استفاده کننده اجازه قانونى دريافت داشته است. با سيستم هاى کنترل رونوشت بردارى سريال که در وسايل ضبط کننده ديجيتال گنجانده شده اين موضوع که آيا نوارصوتى ديجيتال ازنظر حق مؤلف مورد حمايت قرار دارد مشخص و سياست هاى جديد در زمينه بازاريابى و توزيع پايه گذارى مى شود.
استفاده منصفانه:
شرط استفاده منصفانه که در قانون حق مؤلف ايالات متحده مصوب 1976 گنجانده شده و به طور مکرر توسط پژوهشگران وکتابداران مورداستفاده قرار مى گيرد، استفاده کوتاه مدت از آثار علمى و هنرى مشمول حمايت از حق مؤلف را براى تکميل يک تفسير شفاهى يا کتبى مصور، نقد ادبى يا مطلب درسى اجازه مى دهد. براى تعيين اين که آيا استفاده به طور منصفانه صورت گرفته است چهار معيار را مى توان مورد توجه قرار داد:
1) آيا قصد و ماهيت استفاده بازرگانى است يا نه؛
2) مطلبى که ازنظر حق مؤلف تحت حمايت قرار دارد داراى چگونه ماهيتى است؛
3) مقدار کلى بهره گيرى که از اثر به عمل مى آيد؛
4) تأثير اين بهره گيرى در بازارى که به طور بالقوه براى مطلب مورد استفاده وجود دارد، به اين معنى که آيا اين بهره گيرى صاحب اثر را از فروش اثر خود محروم مى کند يا نه.
دارايى معنوي:
به انديشه هاى خلاقه و جلوه هايى از تفکرانسانى که ارزش بازرگانى داشته و مشمول حمايت قانونى ناشى از حق مالکيت باشد اطلاق مى گردد. راهکارهاى عمده حقوقى براى حمايت از حقوق مالکيت معنوى عبارتند از حق مؤلف، حق انحصارى اختراع، و علائم تجارتى. به رسميت شناختن مالکيت معنوى به صاحبان دارايى معنوى امکان مى دهد که استفاده کنندگان دارايى خود را برگزينند، ازاين دارايى بهره مند شوند و آن را از استفاده غير مجاز حفظ کنند.
کنفرانس سازمان جهانى مالکيت معنوى (WIPO)
در سال 1996، کنفرانس 18 روزه سازمان جهانى مالکيت معنوى در سطح مقامات بلندپايه بر گزار شد و هدف آن تجديد نظر در کنوانسيون برن بود. نمايندگان شرکت کننده در کنفرانس به تهيه پيش نويس دو عهدنامه توفيق يافتند. يکى از آن دو عهدنامه کنفرانس سازمان جهانى مالکيت معنوى در ارتباط با کارهاى ادبى و هنرى و نرم افزار کامپيوترى و ديگرى عهدنامه مربوط به اجرا ها و فونو گرام ها بود که با ضبط موسيقى ارتباط پيدا مى کند.
هر يک از اين دو عهدنامه در صورت تصويب نهايى و اجرا توسط کشورهاى عضو، صاحبان حق تأليف را براى توزيع اثر خود به صورت ديجيتال مورد حمايت قرارمى دهد. عهدنامه مربوط به اجراها و فونوگرام ها نخستين موافقت نامه اى است که درسطح جهانى از حقوق هنرمندان ضبط کننده و تهيه کنندگان در برابر سرقت آثار ديجيتالى که به وجود آورده اند حمايت ميکند.
ثبت انحصارى اختراع:
عبارت از پروانه اى است که توسط دولتى به يک مخترع داده مى شود و به موجب آن ديگران از ساختن، استفاده يا فروش اختراع مورد ادعا درمدت اعتبار پروانه ممنوعند. به موجب موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى حقوق مالکيت معنوى، مدت اعتبار تقاضا نامه هاى ثبت اختراع که بعد از 7 ژوئن 1995 تنظيم شده باشند 20سال بعد از تاريخ ثبت هر تقاضانامه است.
براى برخوردارى از حمايتى که براى حق اختراع منظور شده است، اختراع بايد از نظر موضوع واجد شرايط ثبت شناخته شده باشد (موضوع ثبت يک روش کار، يک ماشين، يک مقاله، يا يک مصنوع باشد)، داراى اصالت و تازگى باشد، از جمله چيزهاى بديهى نباشد و کاربرد رفاهى داشته باشد. قانونى که در حال حاضر در آمريکا بر اين موضوع حاکم است بر قانون ثبت اختراعات سال 1952پاريس مبتنى است.
آمريکا، به عنوان يکى از امضاء کنندگان کنوانسيون 1883 پاريس در ارتباط با حمايت از مالکيت صنعتى، از نخستين اعضاى عهدنامه مربوط به سازمان بين المللى ثبت انحصارى اختراعات به شمار مى رود. اين عهدنامه به نام اتحاديه پاريس شهرت دارد.
عهدنامه همکارى در ثبت اختراعات:
به عهدنامه چندجانبه اى اطلاق مى شود که ميان بيش از50 کشور به امضاء رسيد و هدف از آن اين بود که جريان ثبت اختراع براى مخترعانى که مى خواهند اختراع واحدى را در بيش از يک کشور به ثبت برسانند تسهيل شود. اين عهدنامه، که اجراى آن تحت نظارت سازمان جهانى مالکيت معنوى اجرا مى شود و از سال 1978 قوت قانونى پيداکرده است، به مخترع امکان مى دهد که افزوده بر تقاضاى ثبتى که به يکى از کشورهاى امضاء کننده عهدنامه داده است يک تقاضانامه واحد بين اللملى ثبت نيز تنظيم کند.
حقوق مرتبط:
اين حقوق که از آن با عنوان حقوق همسايگى نيز ياد مى شود و در آمريکا زير چتر حق مؤلف قرار دارد همان حقوق انحصارى است که براى نقش آفرينان و تهيه کنندگان ضبط يک آهنگ يا اثر سمعى بصرى منظور مى گردد.
علامت تجارتي:
عبارت از نام يا نمادى است که با ثبت قانونى مورد حمايت قرارمى گيرد و کالا يا خدمات ارائه شده توسط يک سازنده يا بازرگان را از ديگر کالا ها و خدمات مشخص و ممتاز مى کند. نشان ها، نام شرکت ها، نام هاى معروف بازرگانى و بسته بندى آن نيز تحت حمايت مقررات مربوط به علامت تجارتى قراردارد.
مالکان يک علامت تجارتى مى توانند ديگران را از استفاده از همان علامت ياعلامتى که به طور مشتبه کننده اى شبيه آن باشد بازدارند ولى نمى تواننداز ساختن يا فروش همان کالا تحت نام تجارتى ديگرى که جاى هيچگونه ابهامى در آن باقى نباشد ممانعت به عمل آورند. قانون کنونى آمريکا متکى بر لايحه " لنم" (Lanham) مصوب 1946 است. اين لايحه همچنين تعهدات ناشى از علائم بازرگانى آمريکا را در محدوده کنوانسيون پاريس قرار مى دهد.
عهدنامه علامت تجارتي:
به عهدنامه اى اطلاق مى شود که اقدامات و تشريفات مورد نياز را براى تشکيل پرونده، ثبت و تجديد علائم تجارتى هماهنگ و تسهيل مى کند و براى علائم خدماتى نيز همان وضعيت حقوقى را قائل است که براى علائم تجارتى. اين عهدنامه که در سال 1994طى کنفرانس سازمان جهانى مالکيت معنوى در ژنو پذيرفته شد اکنون داراى قوت اجرايى است. دولت آمريکا هنوز قانون مربوط به عهدنامه علامت تجارتى را مورد تصويب نهايى قرار نداده است.
موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى حقوق مالکيت معنوى (TRIPS)
منظور از اين موافقت نامه مقررات بين المللى است که بر جنبه هاى بازرگانى حقوق مالکيت معنوي(TRIPS) حاکم است. اين مقررات در دسامبر 1993 در مذاکرات اوروگوئه مربوط به موافقت نامه عمومى تعرفه ها و تجارت (GATT) تدوين گرديد. همه امضاء کنندگان اين موافقتنامه توافق کردند که قوانين ملى خود را به منظور تأييد موازين بين الملى درارتباط با حمايت از حق ثبت انحصارى اختراعات، علائم تجارتى، حقوق مؤلف، طرح هاى صنعتى واسرار بازرگانى بازنويسى کنند.
موافقت نامه مربوط به جنبه هاى بازرگانى حقوق مالکيت معنوى همچنين حمايت را به حوزه هايى از تکنولوژى مانند فرآورده هاى دارويى و نرم افزار کامپيوترى، که در گذشته در بسيارى از کشورها در معرض هيچ حمايتى قرار نداشت، تسرى داد. جدول زمان بندى عمومى به منظور اجراى اين موافقت نامه که از اول ژوئن 1995 قوت اجرايى پيدا کرده است براى کشورهاى صنعتى يک سال، براى کشورهاى در حال رشد و کشورهايى که در حال انتقال از اقتصادهاى متمرکز برنامه ريزى شده به اقتصاد بازار هستند 5 سال و براى کشورهايى که از حداقل رشد برخوردارند 10 سال است.
سازمان جهانى مالکيت معنوى (WIPO):
سازمان جهانى مالکيت معنوى يک سازمان اختصاصى وابسته به سازمان ملل متحد است که در سال 1967 تأسيس يافته است و مرکز آن در ژنو قرار دارد. اين سازمان به منظور ارتقاء همکارى در زمنيه حمايت از مالکيت معنوى ايجاد شده است. سازمان جهانى مالکيت معنوى بر" اتحاديه هاى" مختلفى مانند اتحاديه پاريس، اتحاديه برن و ساير سازمان هايى که بر اساس پيمان هاى بين المللى بنيان يافته اند نظارت مى کند. اين سازمان همچنين به تدوين قوانينى براى استفاده در کشورهاى در حال رشد مبادرت مى کند. تا کنون بيش از 160 کشور به عضويت سازمان جهانى مالکيت معنوى در آمده اند.
کارستان
قوانین و مقررات عمومی کاری | دانستنی‌های مهم حقوقی | دانستنی‌های مهم بازرگانی
