در نظر بگيريد که با تصميم مهمی مواجه هستيد که می‌تواند بر زندگی شخصی يا کسب‌وکارتان تاثير اساسی بگذارد. ممکن است اين تصميم، تامين مالی برای خريد خانه‌ای بزرگ‌تر، يا طراحی و ساخت محصولی جديد برای ورود به بازار باشد.
اين امکان وجود دارد که بعضی از اقداماتی که در ذهن داشته‌ايد، عملی کرده و به نتيجه رسيده باشيد، اما وقتی کمی بيشتر دقت می‌کنيد مشاهده می‌شود با نتايجی مواجه می‌شويد که می‌تواند آسيب‌های جدی به شما وارد و حتی در زندگی و کسب‌وکار شما اختلال ايجاد کند.
تجزيه و تحليل سناريو طی سال‌های اخير، کمک فراوانی به سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف برای مديريت ريسک و توسعه برنامه‌های استراتژيک آنها کرده است. ابزار تجزيه و تحليل سناريو، با ارائه چارچوبی منطقی و حرفه‌ای اجازه می‌دهد تا آگاهی بيشتری از پيامدهای وضعيت آينده داشته باشيد. با استفاده از اين ابزار، می‌توانيد درباره زمينه‌های مختلفی که ممکن است در آينده با آن مواجه شويد تصميم‌گيری کنيد.
معرفی ابزار
در اين ابزار هر سناريو، به معنای مسير احتمالی است که برای آينده ترسيم می‌کنید. پيشنهاد اين ابزار فرآيند تجزيه و تحليل سناريو، پنج مرحله ساده زير است:
1) مساله را تعريف کنيد. ابتدا تصميم بگيريد که به چه چيزی می‌خواهيد برسيد و برای آن، افق زمانی مشخص کنيد. به اين ترتيب می‌توانيد اندازه و مقياس سناريو و برنامه‌های احتمالی را پيش‌بينی کنيد.
برای مثال، آقای هولتز می‌خواهد برای طراحی يک نرم‌افزار مديريت مالی ويژه اقدام کند. افق زمانی او برای بازار اين نرم‌افزار، پنج سال آينده است. با استفاده از اين صورت مساله او برای توسعه سناريوهای مرتبط تلاش می‌کند.
2) اطلاعات را گردآوری کنيد. گام بعدی، شناسايي عوامل کليدی، روندها و عوامل عدم قطعيتی است که ممکن است روی طرح شما اثر بگذارد. يکی از روش‌های مناسب برای اين گام استفاده از ابزار PESTEL(اين ابزار قبلا در همين ستون معرفی شده است) است. با استفاده از آن می‌توانيد مجموعه عوامل سياسی، اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژيک موثر را شناسايي کنيد.
در شناسايي روندها مراقب باشيد ارزيابی‌های خود را برپايه شواهد و مستندات انجام دهيد و نه فرضيات.
در ادامه مثال همين نوشتار، آقای هولتز اطلاعات زير را در ارتباط با طرح نرم‌افزار خود به دست آورده است:
به دليل وضعيت رکود اقتصادی، بسياری از مشتريان تمايلی به خريد نرم‌افزار ندارند.
از نظر افزايش بهره‌وری، ارتقای نرم‌افزار برای مشتريان يک الزام است.
بسته‌های نرم‌افزاری در صورت ورود قوی به بازار می‌توانند موقعيت خود را حفظ کنند.
برای ارائه خدمات پس از فروش به مشتريان چالش عدم کفايت کارشناس ماهر وجود دارد.
3) «قطعيت»ها را از «عدم قطعيت»ها جدا کنيد. در جريان گردآوری اطلاعات ممکن است به بعضی از اطلاعات اطمينان کامل داشته باشيد. اين امکان هم وجود دارد که در خصوص بعضی داده‌ها نيز هنوز دچار ابهام باشيد. سعی کنيد تمامی موارد قطعی و غيرقطعی را با اولويت‌بندی و امتيازدهی از هم جدا کنيد. اين موضوع به تصميم‌گيری صحيح کمک قابل‌توجهی می‌کند.
آقای هولتز، در هنگام گردآوری اطلاعات در ابتدای دريافت اطلاعات دچار سردرگمی و ابهام زيادی بود، اما با استفاده از روش اولويت‌بندی توانست مجموعه اطلاعات را دسته‌بندی و برای هريک راهکاری مناسب تعريف کند.
4) سناريوهای مورد نظر خود را توسعه دهيد. اکنون پس از طی شدن گام سوم با استفاده از موارد عدم قطعيتی که بيشترين امتياز را کسب کرده‌اند، بدترين حالت و بهترين نتيجه ممکن را برای خود تصوير و براساس آن يک سناريوی اجرايي تهيه کنيد. در اين مرحله سعی کنيد اولين سناريويي که به ذهن شما خطور می‌کند يادداشت کنيد.
در مثال همين نوشتار، آقای هولتز برای اساس گام‌های طی شده تصميم گرفت سناريوهای خود را به صورت زير توسعه دهد:
سناريو اول: «اگر همه چيز خوب پيش رود»- در اين صورت طی پنج سال آينده رشد اقتصادی مناسبی خواهيم داشت و فروش نرم‌افزار در بازار بدون مانع خواهد بود و می‌تواند موقعيت بدون رقيبی در بازار داشته باشد.
سناريو دوم: «رکود اقتصادی»- در صورت بروز رکود اقتصادی، با ايجاد شوک قيمتی در محصول می‌توان به حضور در بازار ادامه داد.
سناريو سوم: «رقابت شديد»- ممکن است که يک رقيب بسيار قوی بازار را قبضه کند. در اين صورت بايد از ابزارهای رقابتی جايگزين ازجمله خدمات پس از فروش متمايز و... استفاده کرد.
5) از سناريو مورد نظر در برنامه‌ريزی خود استفاده کنيد. در اين مرحله می‌توانيد پس از بررسی‌های نهايي از سناريوی انتخابی در برنامه‌ريزی‌تان استفاده کنيد.
چنانچه اين توانايي در فرد يا سازمان به‌دست آيد که سناريوهايي مبتنی بر اطلاعات صحيح و به‌صورت هدفمند تهيه کند، می‌توان انتظار داشت خروجی تجزيه و تحليل سناريو، محتوايي قابل استناد برای بهبود و توسعه برنامه‌های سازمان باشد.
استفاده از ابزار تجزيه و تحليل سناريو، راهکاری اثربخش در سازمان برای بحث و تبادل نظر و يادگيری مشارکتی افراد کليدی سازمان و ذی‌نفعان آن است و با استفاده از آن کليه مشارکت‌کنندگان درک عميق‌تری از وضعيت احتمالی پيشروی سازمان خواهند داشت.
* عضو هيات‌رئيسه کميته تخصصي توسعه - انجمن مديريت منابع انساني ايران
(hrjournalist.blogfa.com)
