آيا تاکنون برای شما پيش آمده است، در مورد موضوع يا ايده‌ای خاص مطالعه يا توفان ذهنی انجام داده باشيد، اما موفق به پياده‌سازی موفق اطلاعات به‌دست آمده روی کاغذ نشده باشيد؟
ابزار نقشه ذهنی (mind map) می‌تواند برای اين کار کمک‌کننده باشد. اين ابزار تکنيک مفيدی است که به يادگيری موثرتر، ثبت اطلاعات دقيق‌تر و حمايت و تقويت حل مساله خلاق کمک می‌کند. با استفاده از اين ابزار، قادر خواهيد بود به سرعت ساختار يک موضوع مشخص را شناسايي و درک کنيد. علاوه‌بر اين روشی در اختيار خواهيد داشت که با ثبت حقايق و نکاتی خام در يادداشت‌های معمولی به مجموعه‌ای از اطلاعات متناسب و کارآمد برسيد. بيش از اين ابزار نقشه ذهنی کمک می‌کند که اطلاعات را به ياد داشته باشيد و قابلیت يادآوری و بازخوانی اطلاعات را برای مرور سريع به شما می‌دهد.
معرفی ابزار
ابزار نقشه ذهن توسط tony buzan ارائه شده است و از ساختاری دو بعدی به جای قالب‌های قراردادی و سنتی استفاده می‌کند. نقشه‌های ذهنی معمولا از يادداشت‌های معمولی فشرده‌تر هستند و اغلب سعی می‌شود در يک طرف يک صفحه کاغذی گنجانده شوند. اين ابزار برای ايجاد توليد ايده‌های جديد و ايجاد ارتباط آسان بين آنها کمک می‌کند. علاوه‌بر اين نقشه‌های ذهنی ابزاری برای شکستن پروژه‌های بزرگ به قطعات کوچک‌تر و قابل کنترل، جهت برنامه‌ريزی اثربخش‌تر و بدون جا انداختن جزئيات است. يک نقشه ذهنی خوب تصوير مناسبی از موضوع ارائه می‌دهد که به‌طور همزمان اهميت نسبی نکات منحصربه‌فرد و ارتباطات حقايق مرتبط با موضوع در آن قابل درک است. به اين ترتيب قادر خواهيد بود با بالاترين سرعت ممکن مروری کلی از موضوع داشته باشيد. ضمن اينکه ابزار نقشه ذهنی روشی مناسب برای هوش و حافظه است. گاهی اوقات نيز استفاده از رنگ‌ها و طرح‌های مختلف از نقشه ذهنی يک اثر هنری می‌سازد.
موارد استفاده از ابزار نقشه ذهنی:
• توفان ذهنی(به‌صورت فردی يا گروهی)
• خلاصه کردن اطلاعات و يادداشت‌برداری
• يکپارچه کردن اطلاعات به‌دست آمده از منابع مختلف
• تفکر در خصوص حل مسائل پيچيده
• نمايش اطلاعات در قالبی قابل درک
• يادگيری و حفظ کردن اطلاعات
برای استفاده از ابزار نقشه ذهنی گام‌های زير را برداريد:
1. عنوان موضوع مورد نظر خود را در مرکز صفحه کاغذی سفيدی بنویسيد. سپس دور آن يک دايره يا بيضی بکشيد.(برای مثال موضوع می‌تواند «سخنرانی موفق برای هيات‌مديره» باشد.
2. کليه سرفصل‌های اصلی مرتبط با موضوع و زيرمجموعه‌های عمده را روی خطوطی که از اين شکل مرکزی خارج شده است، بنویسيد. در صورتي‌که علاقه‌مند باشيد، می‌توانيد روی هر يک آنها شکلی کوچک برای تاکيد و يادآوری رسم کنيد.
3. پس از اينکه توانستيد عوامل اصلی مرتبط را شناسايي کنيد، اکنون برای هريک از اين عوامل به دنبال زيرمجموعه‌هایی مرتبط باشيد. برای مثال اين نوشتار، نقشه ذهنی برای بخش مخاطبان می‌تواند به شکل زير تکميل شود:
4. به همين ترتيب نقشه ذهنی را تا کوچک‌ترين جزئيات، کامل کنيد. اجزای نقشه ذهنی در خصوص موضوع مورد نظر شما می‌تواند به تدريج تکميل شود؛ بنابراين لازم نيست برای تکميل ساختار آن نگران باشيد.
برای استفاده موثرتر از ابزار نقشه ذهنی بهتر است نکات زير را به خاطر داشته باشيد:
از کلمات يا عبارات ساده استفاده کنيد.
اگر از نرم‌افزار برای تهيه نقشه ذهنی استفاده می‌کنيد سعی کنید نسخه پرينت شما قابل خواندن و استفاده باشد.
از نمادها و تصويرها استفاده کنيد.
يکی از اولويت‌های مهم شروع هر سال کاری هدف‌گذاری برای آن است، پيشنهاد می‌شود برای هدف‌گذاری سال جديد اين ابزار را امتحان کنيد.
* عضو هيات‌رئیسه کميته تخصصي توسعه - انجمن مديريت منابع انساني ايران
