تصمیم گیری و گزینش از جمله مهارت های لازمی است که بشر در سراسر عمر بدان نیازمندست. این مهارت ضروری یکی از ویژگی های مهم هر مدیر و مسئول توانایی نیز محسوب می شود.

این تصمیم گیری ها و گزینش ها می توانند در موارد مختلف زندگی از جمله زمینه های شخصی، حرفه ای، خانوادگی، آموزشی، معنوی و اجتماعی باشند. اینکه چه بخوریم، چه بپوشیم، کجا برویم، چکار کنیم، چه بخواهیم، چگونه رفتار کنیم، چه رشته ای بخوانیم، وقتمان را چگونه بگذرانیم، کدام هدف را دنبال کنیم بعضی از گزینش های ما هستند. گزینش بر پایه تصمیم گیری درست از امتیازات بزرگ انسان است و بعضی آن را یکی از ابزارهای شادی او می دانند. دانش عمومی، اطلاعات ویژه، ارزش و سلیقه افراد می تواند بر تصمیم گیری آنها اثر گذارد.

اگرچه بعضی از تصمیم گیری ها کوچک و کم اثرند بعضی دیگر چنان مهم اند که جریان زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده و جهت حرکت و مسیر تلاش های ما را معین می کنند. تصمیم گیری و گزینش ها در شکل دهی به زندگی ما چنان نقش مهم و زیربنایی دارند که گفته اند زندگی انسان هر چه هست حاصل مجموعه گزینش های اوست. بعبارتی دیگر هر انسانی با گزینش هایی که می کند و تصمیماتی که می گیرد زندگی خویش را بصورتی خاص شکل می دهد. گزینش علاوه بر آنکه نشان دهنده توانایی تصمیم گیری ماست، آشکارکننده دانش، ارزش و سلیقه ما نیز می باشد.

تصمیم گیری و گزینش ها تنها زندگی مادی و بیرونی ما را تحت تاثیر قرار نمی دهند بلکه بر درون ما و تصویری که از خویش ساخته ایم نیز اثری عمیق می گذارند. مثلا تفسیر ما از حاصل ناخوشایند چند گزینش ممکن است این باشد که خود را ناتوان بدانیم و سزاوار وضعی بهتر از آنچه داریم، نشناسیم. این تعبیر و تفسیر نادرست که تصور ما را نسبت به خودمان مخدوش و منحرف می کند، می تواند از این به بعد ما را به ترس و شک انداخته اعتماد به نفسمان را کم کرده و از قدرت عمل، ابتکار و تلاشمان بکاهد. از طرف دیگر نتیجه دلخواه چند گزینش مناسب و تفسیر مثتبی که از آن می کنیم می تواند موجب افزایش اعتمادمان به خود شده و بر قدرت عمل، ابتکار و تلاشمان افزوده و از ما فرد دیگری بسازد.

هر کس با توجه به تعریف خود برای تصمیم گیری از روش ویژه ای استفاده می کند. گروهی به احساس خود تکیه می کنند، جمعی اولین امکان را برمی گزینند، بعضی آنقدر در مورد امکاناتشان فکر می کنند که بطور کلی تصمیم گرفتن را فراموش می کنند. حتی دیده می شود که عده ای اجازه می دهند دیگران برایشان تصمیم بگیرند. گروه های دیگری نیز هستند که تصمیم گیری را هرچه بتوانند به عقب می اندازند یا آن را بدست سرنوشت واگذار می کنند.

● تعریف تصمیم گیری
پیش بینی و ارزیابی نتایج از راه حل های موجود و انتخاب قطعی یک راه حل برای رسیدن به هدف را تصمیم گیری می گویند.

● نقش و اهمیت تصمیم گیری
- زمینه رشد عاطفی ، اجتماعی و روانی بیشتری را در تصمیم گیرنده فراهم می آورد.
- تصمیم گیری درست و سنجیده کسب موفقیت و در نتیجه احساس رضایتمندی هر چه بیشتر را در فرد فراهم می آورد.
- حس مسئولیت پذیری را در فرد توسعه داده و به او کمک می کند تا پیامد های تصمیم خود را شخصا بر عهده بگیرد.
- نیاز به استقلال طلبی فرد را ارضاء می نماید.
- موجب افزایش اعتماد به نفس و خود باوری درفرد می شود.

انواع تصمیم گیری
▪ ساده: تصمیم گیری هایی که در مورد مسائل روزمره و عادی زندگی گرفته می شود مثل انتخاب مسیر خاص برای رفتن به مدرسه یا سرکار.

▪ اضطراری: تصمیم هایی هستند که در شرایط اضطراری، وقتی که به طور ناگهانی با مسئله‌ای مواجه می شویم اتخاذ می کنیم، برای مثال زمانی که دوستی با تعارف اولین سیگار پیشنهاد رفتار پر خطری را بدهد ما چه تصمیمی می گیریم؟

▪ احساسی: تصمیم هایی هستند که بر اساس واکنش های هیجانی مثل احساس ترحم، ترس، نگرانی ، غم و ... گرفته می شوند مانند کمک به دیگران در شرایط بحرانی و خاص مانند وقوع زلزله یا سیل.

▪ آنی: تصمیم هایی هستند که در شرایط غیر مترقبه گرفته می شوند. مثل زمان پدیدار شدن یک اتومبیل در مسیر حرکت ما که اتخاذ بهترین تصمیم و رفتار، می تواند ما را از صحنه تصادف دور نماید. در این نوع تصمیم گیری معمولا اولین راه حلی که به ذهن خطور می کند انتخاب و اجرا می شود.

▪ تقدیری: زمانی که فرد از قدرت و مهارت تصمیم گیری کم بهره باشد، تصمیم را به شانس وا می گذارد مانند فردی که پاسخ صحیح سوال چهار گزینه ای را نمی داند ولی یکی از گزینه ها را علامت می زند.

▪ تاخیری: گاهی فرد برای فرار از تصمیم گیری آن را به تاخیر می اندازد، مانند کار امروز را به فردا انداختن است.
▪ تصمیم گیری منطقی و اساسی: تصمیم گیری هایی هستند که نیازمند به تعمق و تفکر بیشتری می باشند زیرا اثرات آن تا مدت های طولانی، زندگی فرد را تحت الشعاع خود قرار می‌دهند مثل انتخاب رشته تحصیلی ، شغل و ... این نوع تصمیم گیری عموما بر اساس واقعیات صورت می پذیرد.

عوامل تاثیر گذار در تصمیم گیری
▪ اطلاعات: شامل دانش، آگاهی و اطلاعاتی است که درباره موضوع مورد تصمیم از منابع مختلف به دست می آوریم.
▪ فشارهای اجتماعی: شامل فرهنگ، آداب و رسوم، عرف و قانون جامعه ای است که تصمیم گیری می کنیم.
▪ موقعیت اجتماعی: شامل نقش و جایگاه و منزلت اجتماعی (اداری، تحصیلی، شغلی و ...) تصمیم گیرنده می شود.
▪ فشار همسالان و گروه: فشار گروه هایی که به آنها تعلق خاطر داریم نیز می تواند در ت صمیم گیری ما دخالت داشته باشد.
▪ ویژگی های شخصی: عقاید، ارزش ها، احساسات و باورهای درونی هر شخص در تصمیم گیری های او تاثیر دارد.
▪ سن افراد: خصوصیات مربوط به هر دوره سنی مثل نوجوانی ، جوانی ، بزرگسالی و سالمندی در تصمیم گیری های افراد نقش بسزایی دارد.
▪ موقعیت مکانی و زمانی: قرار گرفتن در یک مکان و زمان خاص می تواند تصمیم گیری فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
▪ خواسته ها و آرزوهای والدین: تمایلات و خواسته های والدین در تصمیم گیری فرزندان مخصوصا نوجوانان، تاثیر زیادی دارد مثلا فرزندی که مجبور می شود به خاطر رضایت والدینش رشته و شغل خاصی را بر خلاف میل و علاقه خود انتخاب نماید.
▪ رسانه های جمعی: تبلیغات و پیام هایی که از طریق رسانه های جمعی منتشر می شود، می‌تواند تصمیم گیری های افراد را تحت تاثیر قرار دهد.

● مراحل تصمیم گیری
۱) مشخص کردن موضوع: در این مرحله موضوع یا مشکل را تعریف و مشخص می کنیم، در مواقعی که فرصت لازم وجود دارد، با یادداشت کردن موضوع اصلی و تقسیم کردن به اجزای تشکیل دهنده آن به بررسی دقیق تر می پردازیم.
۲) جمع آوری اطلاعات: در این مرحله تمامی راه حل های موجود را از طریق بارش فکری جمع آوری می کنیم، تمامی راه حل ها چه خوب و چه بد که به ذهنمان می رسد را یادداشت کرده و هر یک را ارزش گذاری کرده یا نمره می دهیم.
۳) بررسی عواقب هر انتخاب: در این مرحله تلاش می کنیم با استفاده از نیروی فکر و تجارب ذهن و همچنین نظرات دیگران به بررسی و پیش بینی پیامدهای مثبت و منفی هر یک از انتخاب‌های خود در مرحله قبلی بپردازیم.
۴) اجرای تصمیم گیری: در این مرحله بهترین راه حل بررسی شده از میان انتخاب های قبلی را به مرحله اجرا می گذاریم و تصمیم خود را عملی می کنیم.
۵) ارزشیابی مجدد: در این مرحله تصمیم گرفته شده را پس از اجرا، ارزیابی می کنیم. اگر به نتایج مفید و مثبت دست یافتیم نشانه آن است که تصمیم گیری ما درست و موفقیت آمیز بوده است ولی اگر به نتایج مورد نظر دست نیافتیم راه حل های قبلی را مجددا بررسی می کنیم تا تصمیم‌گیری مناسب تری اتخاذ گردد.

● راهکارهای تصمیم گیری درست و منطقی
▪ در تصمیم گیری بهتر است با افراد آگاه متخصص و با تجربه مشورت نماییم
▪ در مورد تصمیمات گروهی یا خانوادگی بهتر است نظر تمامی افراد گروه را نیز جویا شویم
▪ برای این که تصمیم گیرنده خوبی باشیم، سعی کنیم خودآگاهی خود را افزایش دهیم
▪ در مورد مسائل شخصی با حفظ و تقویت اعتماد به نفس، اجازه ندهیم دیگران برای ما تصمیم بگیرند
▪ مسئولیت پیامدهای تصمیم خود را شخصا برعهده بگیریم
▪ با مدیریت و کنترل هیجان های خود تصمیمات منطقی تری بگیریم همان طور که حضرت علی (ع) فرمودند؛ هنگام خشم، نه تصمیم، نه تنبیه، نه دستور
▪ در تصمیم گیری های خود به تمام جوانب موضوع توجه کنیم

۸ - سعی کنیم قبل از اجرای تصمیم خود پیامدهای مثبت و منفی آن را بررسی کنیم و به آن امتیاز بدهیم
▪ نگاه مثبت، توام با تفکر و شناخت باعث می شود که تصمیم های درست تر و منطقی تری بگیریم.
▪ فرصت تصمیم گیری را از دیگران دریغ نکنیم و به آن ها اجازه دهیم در مسائل مربوط به خودشان تمرین تصمیم گیری داشته باشند
▪ شهامت تصمیم گیری را در خود و دیگران تقویت کنیم
▪ به عوامل موثر در تصمیم گیری مانند اطلاعات درست، تاثیر فشار گروه ها و دوستان، هنجارهای جامعه و فرهنگ و مذهب ، رسانه های جمعی و ... توجه نماییم
▪ هدف‌گذاری در زندگی مقدمه تصمیم گیری است. به عبارت دیگر افرادی که اهداف کوتاه و بلند مدت خود را در کلیه شئونات زندگی مشخص کرده باشند، راحت تر و مناسب تر تصمیم می گیرند
▪ مطالعه زندگینامه انسان های موفق در عرصه علم و ادب و اقتصاد و ... می تواند زمینه تصمیم گیری های مناسب تر را در فرد مهیا سازد.

در مراحل تصمیم گیری توجه به نکات زیر سودبخش است
**تصمیم گیری باید براساس استدلال باشد
**همیشه برای هر مسئله ای راههای عملی مختلفی وجود دارد
**تصمیم خوب در هر شرایطی؛ برگزیدن بهترین راه حل عملی می باشد
**تصمیم گیری باید بموقع انجام شود وگرنه سودبخش نیست
**تصمیمات مهم آنها هستند که اثر بلندمدت و اساسی بر زندگی فرد و دیگران داشته باشند


اولین راه حلی که به ذهن می آید بهترین راه حل نیست. اگرچه شرایط فیزیکی یا عوامل بیرونی گاهی موجب محدود ساختن انتخاب ما می شوند ولی در هر حالتی که بسر بریم توانایی گزینش داریم. دانش عمومی، اطلاعات ویژه، ارزش و سلیقه افراد بر تصمیم گیری آنها اثر می گذارد

**پیدا کردن راه حل های بیشتر امکان تصمیم گیری بهتر را افزایش می دهند بنابراین خوبست همیشه از بارش مغزی استفاده شود

**اولین راه حلی که به ذهن می آید بهترین راه حل نیست. اگرچه شرایط فیزیکی یا عوامل بیرونی گاهی موجب محدود ساختن انتخاب ما می شوند ولی در هر حالتی که بسر بریم توانایی گزینش داریم. دانش عمومی، اطلاعات ویژه، ارزش و سلیقه افراد بر تصمیم گیری آنها اثر می گذارد

**تصمیم گیری هایی که مهم و غیرقابل برگشتند اطلاعات و دقت بیشتری می خواهند

**نوشتن موارد مختلف تصمیم گیری موجب روشنی و فراموش نشدن اطلاعات می شود

**افرادی که تصمیمات بر آنها اثر دارد باید در تصمیم گیری شرکت داده شوند

**بدترین کار به فردا فکندن و تصمیم نگرفتن است

یادگیری و بکارگیری روش منطقی گزینش و رعایت موارد ذکر شده، تصمیم گیرنده را در گزینش هایش موفق می سازد، و چنانکه گفته شد هر موفقیتی اعتماد به نفس او را افزایش می دهد و بر همه زندگی اش اثر مطلوب می گذارد. اما با توجه به نقش اهمیتی که تصمیم گیری و گزینش در زندگی حال و آینده ما دارد بجاست که برای انجام آن از روش منظم، منطقی و حساب شده تری استفاده کنیم.