با این كه امروزه در مقایسه با گذشته، بیشتر كارها با ماشین های مختلف انجام می گیرد، اما شكایت از خستگی افزایش یافته است.

دائماً جملاتی می شنویم با این مضمون: «وقتی از اداره به خانه می آیم گویی شیره جانم كشیده شده است» و یا «با وجود این كه به مقدار كافی خوابیده ام ولی صبح ها همیشه كسل و خسته ام» به طور كلی خستگی را به سه دسته تقسیم كرده اند.

خستگی بدنی

در نتیجه فعالیت و به كارگیری زیاد عضلات به وجودمی آید. در این نوع خستگی دی اكسیدكربن و اسیدلاكتیك خون افزایش می یابد كه در نهایت سبب تحلیل نیرو و انرژی می شود. ولی در عوض رخوت لذت بخشی را به دنبال دارد. معمولاً بعد از یك راهپیمایی طولانی دچار این خستگی می شوید. از بین بردن آن به طرز ساده و سریعی صورت می گیرد. كافی است با استراحتی كه به بدنتان می دهید انرژی دوباره را به ماهیچه هایتان برگردانید امروزه خستگی پیش از آن كه نتیجه پركاری و فعالیت زیاد باشد، به كم كاری بدن مربوط می شود. افزایش فعالیت بدنی كمك می كند تا انرژی راكد به جریان بیفتد و همین امر به مقدار زیادی از بروز خستگی جلوگیری می كند.

خستگی ناشی از بیماری

این نوع خستگی نتیجه اختلال بدنی است كه این اختلال می تواند یك بیماری ساده، نظیر سرماخوردگی و یا ناراحتی جدی تری باشد. البته نشانه های دیگری هم وجود دارند كه دال بر علل واقعی خستگی اند ولی شخصی كه مدتی مدید و طولانی احساس ضعف و خستگی كند، حتماً بایستی معاینه دقیق و كامل بدنی شود.

خستگی روانی

مشكلات و تضادهای عاطفی، مخصوصاً اضطراب و افسردگی در اكثر موارد ، ساده ترین علل خستگی مداومند. این نوع خستگی می تواند یك مكانیسم دفاعی برای روبه رو نشدن و مقابله نكردن با یكی از موارد افسردگی ، و یا سرپوشی بر تضادهای عاطفی باشد. فی المثل اگر شما به شغلتان علاقه ای نداشته باشید و یا از ازدواجی كه كرده اید راضی نباشید، معمولاً احساس خستگی می كنید. به عبارت دیگر چنانچه احساسات ناخوشایند به طرز روشن و بارزی بیان نشوند، اغلب به صورت نشانه های بدنی كه خستگی یكی از عادی ترین آنهاست، بروز می كند.

روانكاوی معتقد است كه : «بسیاری از افرادی كه دچار خستگی مفرطند به هیچ عنوان از افسردگی شان مطلع نیستند آنها قبل از آن كه در پی یافتن عامل افسردگی شان باشند بیشتر به خستگی و مسائل جسمی شان فكر می كنند در حالی كه نمی داننداین افسردگی است كه خستگی را موجب می شود.»
یكی از نمونه هایی كه می توانیم در این زمینه ذكر كنیم «سندرم كدبانوی خسته از كار» است. بسیاری از گرفتاران این عارضه، مادران جوانی اند كه به سبب نگهداری از كودكانشان، یا رتق و فتق امور منزل و آشپزی و این كه هم صحبت و سرگرمی مناسبی ندارند، دائماً از یكنواختی امور احساس كسالت و خستگی می كنند. چنین كدبانویی ممكن است باطناً رنجیده باشدو به شاغل بودن همسرش رشك بورزد و البته برای داشتن چنین احساساتی خود را سرزنش كند اما از آنجایی كه سعی نمی كند مسائلش را حل و فصل كند، دچار خستگی مفرط می شود.

به علاوه امروزه به علت آن كه یك سوم مادران شاغلند، این سندرم ممكن است به خاطر نقش ها و مسئولیت های متفاوتی كه به عهده شان است بروز كند و اغلب احساس گناه ناشی از عدم مراقبت و توجه كافی به فرزندانشان باخستگی بدنی شان توأم می شود. به علاوه خستگی عاطفی ایجاد شده ممكن است با ناراحتی های مربوط به خواب، كه ازتضادهای روانی ریشه گرفته اند همراه شود.

به عنوان مثال فردی ممكن است دچار بیخوابی شود دیگری شاید به اندازه كافی هم بخوابد ولی شب هنگام آنقدر در رختخواب غلت بزند و كابوس ببیند كه در نتیجه صبح باكوفتگی و خستگی از رختخواب برخیزد. یافتن ریشه مشكل عاطفی ، نخستین گام اساسی در درمان خستگی روانی است و همین به تنهایی در كاهش آن می تواند نقش مثبتی ایفا كند در غیر این صورت در بعضی موارد روان درمانی لازم می شود.

ولی راهی هم وجود دارد كه می توانید شخصاً علیه خستگی مداوم و متناوب تان انجام دهید. ویتامین ها و آرام بخش ها اغلب راه حل مسأله نیستند. قرص های خواب آور نیز فایده ای ندارند و البته مقدار زیاد كافئین می تواند سهم مهمی در ایجاد و تشدید اضطراب داشته باشد.

بنابراین می توانید طریق زیر را به عنوان درمان اساسی به كار برید:

۱) قند كم و پروتئین زیاد
چنانچه صبحانه مختصری می خورید و یا اصولاً عادت به خوردن غذا در روز ندارید، پس انتظار این را هم داشته باشید كه چند ساعت از روز گذشته، خستگی به سراغ تان بیاید و این به علت آن است كه مقدار قند خون تان كه انرژی مغز و بدن تان وابسته به آن است كاهش می یابد و اگر صبحانه ای با مقدار قند كم ولی پروتئین زیاد مصرف كنید یقیناً در طول ساعات اولیه روز، خون تان ذخیره ای ثابت و مفید از قند خواهد داشت كه این شیرینی بتدریج در طی روز مصرف می شود. اضافه وزن نیز عامل دیگری است كه موجب خستگی جسم و روان می شود، داشتن وزن نرمال كمك زیادی می كند تا كمتر دچار خستگی شوید.

۲) ورزش
ورزش به مراتب بیش از قند و شیرینی تولید انرژی می كند. ورزش هایی كه روی اصول و قاعده اند، نظیر دویدن، شنا كردن، قدم زدن و دوچرخه سواری به شما كمك می كند تا از عهده كارهای مشكل تر برآیید. به علاوه ورزش احساس آرامشی به انسان می دهد كه به یاری آن می توان در برابر هیجانات زندگی، خونسردی و انعطاف بیشتری از خود نشان داد. ورزشی كه قبل ازخواب انجام شود یقیناً در داشتن خواب راحت مؤثر است.

۳) خواب
چنانچه خستگی تان ناشی از كم خوابی است، راه حل بسیار ساده ای وجود دارد: سعی كنید زودتر به رختخواب بروید. برای از بین بردن بی خوابی و دیگر اختلالات خواب به هیچ وجه از قرص های خواب آور و یا دیگر مسكن ها استفاده نكنید، زیرا اینها باعث تشدید ناراحتی می شوند.

۴) خودشناسی
چنانچه برای كارهایی كه در پیش دارید برنامه ریزی می كنید، سعی كنید انجام امور دشوارتر را به زمانی اختصاص دهید كه سرحالید. عده زیادی از افراد سحرخیز ، هنگام ظهر دیگر تاب و توان چندانی ندارند و خسته اند و بسیاری دیگر عصرها، بیشترین و مفیدترین بازده كاری را دارند. بنابراین خودتان را خسته نكنید بكوشید تا نردبان ترقی و موفقیت را با گام های مثبت و آهسته ای طی كنید. اوقاتی را كه انرژی بیشتری برای كار كردن دارید، شناسایی كرده و براساس آن برنامه ریزی كنید.

۵) دوره های تنفس و استراحت (زنگ تفریح)
مهم نیست كه شغل تان تا چه اندازه جالب و دوست داشتنی است.
چنانچه تمدد اعصاب كنید هر چند وقت یك بار به خود استراحتی بدهید، می توانید كارتان را با بازدهی هرچه تمام تر انجام دهید.

ضمن استراحتی كه در حین كار به خود می دهید به جای خوردن چای و بیسكویت، به ورزش و قدم زدن و تمركز نكردن بپردازید و سعی كنید افكار دلنشین را جانشین ناراحتی های زندگی كنید. باشد كه با به كار بستن تدابیر ذكر شده روح تازه ای در كالبدتان دمیده شود.

كلید خوشبختی

▪ فقط به چیزهایی كه می خواهید فكر كنید و تنها درباره همان ها حرف بزنید
▪ تنها رؤیاهای بزرگ می توانند روح انسان ها را به حركت درآورند
▪ از كسانی كه افكار منفی دارند، دوری كنید، چرا كه روحیه تان را ضعیف می كنند