شاید در سال ۱۹۶۲ كه سام والتون اولین فروشگاه خود را به صورتی ساده و سنتی افتتاح كرد هیچكس نمی توانست تصور كند كه «خرده فروشی» می تواند چنان رتبه ای در كسب و كارها داشته باشد كه دست یافتن به آن برای دیگر كسب و كارهای عالم یك رؤیا به حساب آید. اما همت والای والتون «بزرگترین خرده فروش قرن» را بنیان نهاد و نشان داد كه آنچه انسان بخواهد، محقق خواهدشد. امروزه میلیونها نفر در آمریكا و سراسر دنیا به بیش از ۶۲۰۰ فروشگاه وال مارت رفت و آمد دارند و ۸/۱ میلیون نفر به خدمت آنها مشغول هستند و یك زنجیره عظیم تامین كنندگان به پشتیبانی آنها می پردازند و درآمد ۳۱۲ میلیارد دلاری و سود ۲/۱۱ میلیارد دلاری حاصل می شود. در این هیاهو كه شركتهای عظیم باسابقه دهها سال فعالیت نظیر GE و HP و GM از یك سو و شركتهای كوچك ولی پویا و مبتنی بر فناوری نظیر «مایكروسافت» و «دل» ازسوی دیگر رقبای مطرح هستند، كمتر كسی می تواند در ذهن خود به چهار دهه پیش برگردد و تك فروشگاهی را تصویر كند كه بنیان این خرده فروش افسانه ای بر پایه های آن قد برافراشته است.
 

تاریخچه
با افتتاح اولین فروشگاه در آركانزاس آمریكا در سال ۱۹۶۲ توسط سام والتون، شركت او آغاز به كار كرد. پنج سال بعد تعداد فروشگاهها در آن ایالت به ۲۴ رسید و میزان فروش از مرز ۶/۱۲ میلیون دلار گذشت. سال بعد، فروشگاههای جدید در خارج از ایالت آركانزاس تاسیس شد. در سال ۱۹۶۹ شركت رسما به عنوان «شركت فروشگاههای وال مارت» (WAL-MART STORES INC.) به ثبت رسید. سال بعد كه سهام شركت در بورس نیویورك عرضه شد تعداد فروشگاهها به ۳۸، فروش به ۲/۴۴ میلیون دلار و تعداد كاركنان به ۱۵۰۰ نفر رسیده بود. در سال ۱۹۷۹ وال مارت به عنوان اولین شركتی كه به فروش بیش از یك میلیارد دست یافته بود شناخته شد. در این هنگام تعداد فروشگاهها به ۱۲۵ و تعداد كاركنان در ۱۱ ایالت به ۲۱ هزار نفر رسیده بود. در ۱۹۸۴ دیوید گلس به ریاست شركت رسید و از ۱۹۸۸ به عنوان مدیرعامل مشغول كار شد. در ۱۹۹۰ وال مارت به عنوان برترین فروشگاه ملی شناخته شد. در سال ۱۹۹۲ با مرگ سام والتون، فرزند او راب واتسون به عنوان رئیس هیئت مدیره برگزیده شد. یك سال قبل از آن اولین واحد بین المللی فروشگاههای وال مارت در مكزیكوسیتی افتتاح شده بود. در ۱۹۹۶ نیز وال مارت به صورت مشاركت (J.V) به چین وارد شد.

سال ۱۹۹۷ كه برای اولین بار فروش وال مارت از مرز ۱۰۰ میلیارد دلار گذشت، تعداد كاركنان داخلی به ۶۸۰ هزار و تعداد كاركنان بین المللی ۱۱۵ هزار نفر رسیده بود. در آستانه ورود به هزاره جدید، وال مارت با یك میلیون و ۱۴۰ هزار نفر، بزرگترین شركت خصوصی جهان از لحاظ تعداد نفرات شناخته شد. در سال ۲۰۰۰ نیز وال مارت در رده بندی مجله فورچون به عنوان تحسین‌برانگیزترین شركت جهان معرفی شد. درهمین سال لی اسكات به عنوان رئیس و مدیرعامل شركت برگزیده شد. در سال ۲۰۰۲ وال مارت درصدر جدول ۵۰۰ شركت برتر جهانی این مجله قرار گرفت.

حوزه فعالیت
حوزه فعالیت شركت وال مارت، خرده فروشی است. كسب و كار شركت در پنج بخش صورت می گیرد:
۱ ) فروشگاهها (STORES) كه بزرگترین بخش را شامل می شود و در سال ۲۰۰۵، ۲/۶۷ درصد فروش خالص شركت از آن طریق به دست آمده است. اساس این بخش همان فروشگاههای سنتی در آمریكاست، گرچه امروزه فروشگاههای ON-LINE نیز در كنار آن قرار گرفته است. اجناس عرضه شده در این فروشگاهها طیف بسیار وسیع و متنوعی از موادغذایی تا پوشاك را دربرمی گیرد. تعداد فروشگاههای وال مارت در آمریكا ۳۸۶۴ و فروشگاههای بین المللی ۲۶۷۰ است. فروشگاههای خارج از آمریكا در ۱۵ كشور ازجمله مكزیك، كانادا، چین، برزیل، آلمان، ژاپن، انگلستان مستقر است و ۵۰۰ هزار نفر در آنها مشغول به كار هستند. یك میلیون و ۸۰۰ هزار فروشنده این فروشگاهها، پاسخگویی بیش از ۱۳۸ میلیون مشتری هفتگی درجهان هستند. بالغ بر ۶۱ هزار تامین كننده وال مارت در آمریكا، سه میلیون شغل دارند. تامین مواد برای فروشگاههای بین المللی از ۷۰ كشور صورت می گیرد. در سال ۲۰۰۵، وال مارت ۱۵۰ میلیارد دلار از تامین كنندگان خود خرید كرده است.
۲ ) بازارهای میوه و سبزی (SUPERCENTER) كه اولین بار در سال ۱۹۸۸ شروع به فعالیت كرد.
۳ ) بازارهای محلی (NEIGHBORHOOD) كه عرضه كننده سبزیجات، كالاهای عمومی و دارویی است.
۴ ) كلوپ های سام (SAM&#۰۳۹;S CLUB) كه خود یك شركت ۳۱ میلیارد دلاری محسوب می شود. تعداد ۳۵۰ كلوپ در آمریكا بیش از ۴۶ میلیون عضو دارد. این كلوپ ها درواقع شریك بسیاری از كسب و كارهای كوچك هستند و به صورت انبارهای كالا در سراسر آمریكا در ارتباط و كمك با خرده فروشیها و كسب وكارهای كوچك، رستوران ها، دفاتر، اغذیه فروشی ها، تعمیرات، مدارس، كلیساها، آرایشگاهها، شركتهای فروش و... قرار دارند. حدود ۱۳ درصد فروش وال مارت از این طریق حاصل می شود.
۵ ) فروشگاههای بین المللی (INTERNATIONAL) در ۱۵ كشور جهان حدود ۲۰ درصد فروش خالص وال مارت را تشكیل می‌دهد.

ویژگیها
فروشگاههای وال مارت با فلسفه و شعار «هر روز قیمت كمتر» (EVERY DAY LOW PRICE) شروع به كار كردند. فلسفه قیمت‌گذاری (PRICING) در وال مارت آن است كه با كاهش قیمت می توان فروش بیشتری داشت. در خرده فروشیهای ارزان‌فروش‌تر، درآمد بیشتر است. علاوه بر فلسفه «هر روز قیمت كمتر»، گاه در موارد و مناسبتها نیز تخفیف بیشتری نیز صورت می‌گیرد (ROLLBACK) و گاه نیز فروشهای ویژه برقرار می شود (SPECIAL BUY). وال مارت بر این اعتقاد است كه همین فلسفه قیمت گذاری است كه اعتماد مشتریان را جلب می كند و آنها اطمینان می یابند كه قیمتها تحت شرایط مختلف، تغییر شدید نخواهد داشت. وال مارت با فراهم آوردن مجموعه ای از كالاها و خدمات تجاری خود در هر روز با پایین ترین قیمت، فضایی از تنوع، یكپارچگی و احترام متقابل را پدید می آورد.

از دیگر ویژگیهای وال مارت قاعده ای است موسوم به «TEN FOOT» كه توسط بنیانگذار شركت سام والتون مطرح شده و به اجرا درآمده است. او دربازدیدهای مكرر خود از فروشگاهها، فروشندگان را تشویق می كرد كه متعهد باشند با مشتریان چنین برخورد كنند: وقتی مشتری وارد می شود به چشم او نگاه كنید، به او سلام و خوشامد بگویید و از آنها بخواهید كه چه كاری می‌توانید برای آنها انجام دهید. این نگرش از كودكی در سام والتون وجود داشت. او خود می گوید: «من از ابتدا یاد گرفته ام كه یكی از رمز و رازهای رهبری، انجام یك كار بسیار ساده برای همه است. قبل از اینكه مشتری تازه وارد صحبت كند، شما سرصحبت را با او باز كنید. اگر او را می شناسید به اسم صدا كنید». امروزه همه كاركنان وال مارت در سراسر جهان به این فلسفه عمل می‌كنند.
دیگر ویژگی وال مارت، قاعده ای است به نام «SUNDOWN» كه اساسا به عنوان یك بخش حیاتی از فرهنگ شركت محسوب می‌شود. محتوای این قاعده كار امروز را به فردا نینداختن است، بدین معنا كه بیشترین تلاش برای پاسخ به خواسته های تلفنی یا حضوری باید صورت گیرد. به این دلیل است كه فروشندگان وال مارت به خاطر خدمت به مشتری شناخته شده اند زیرا كاری را كه امروز می توانند برای مشتری انجام دهند به فردا موكول نمی كنند. آنها معتقدند در این دنیای شلوغ می توان از این راه به مشتریان نشان داد كه به آنها فكر می كنیم و مراقب آنها هستیم. این حس اورژانسی نوعی احترام به وقت دیگران است.

فروشگاههای «وال مارت» با شعار «هر روز قیمت كمتر» شروع به كار كردند.
فلسفه قیمت گذاری در «وال مارت» آن است كه با كاهش قیمت می توان فروش بیشتری داشت.

فرهنگ و ارزشهای سازمانی
وال مارت مدعی است كه شركتی است اخلاقی و مبتنی بر ارزشها. ارزشهایی كه تصمیم گیری و رهبری در شركت را هدایت می‌كند بر سه پایه استوار است كه بنیانگذار شركت سام والتون در سال ۱۹۶۲ ارائه داده است:
ـ احترام به افراد؛
ـ خدمت به مشتری؛
ـ تلاش برای تعالی.
بیانیه ارزشهای شركت در سال ۲۰۰۴ تجدیدنظر شد. این بیانیه اصول ارزشهایی را ارائه داده تا به كاركنان و تامین كنندگان به تصمیم‌گیری صحیح و انجام كارهای صحیح كمك كند. اصول ۱۰گانه این ارزشها عبارت است از:
۱ ) تبعیت از قانون در هر زمان؛
۲ ) صادق و منصف بودن؛
۳ ) از اطلاعات صحیح استفاده كردن؛
۴ ) اجتناب از تناقض بین كار و امور شخصی؛
۵ ) تبعیض قائل نشدن بین افراد؛
۶ ) غیراخلاقی عمل نكردن حتی اگر كسی دستور دهد؛
۷ ) از كسی نخواستن تا غیراخلاقی عمل كند؛
۸ ) پرسیدن سوال در زمینه مسائل اخلاقی و بیانیه ارزشها؛
۹ ) جلوگیری از بروز نقض عهد اخلاقی؛
۱۰ ) گزارش موارد نقض اخلاق.
لی اسكات مدیرعامل فعلی بر اجرای بیانیه اخلاق و ارزشها پای می فشرد: «كسب و كار وال مارت برپایه صداقت، احترام، انصاف و یكپارچگی بنیان نهاده شده است. ما همه موظف به صیانت از این بنیان و آوردن این ارزشها به كار روزمره خود هستیم. بنابراین، همه باید از مفاد بیانیه اخلاق تبعیت كنیم. این بیانیه البته جزئیات مناسبات را بیان نمی كند اما مسئولیت ماست كه به عنوان یك حس مشترك و عمومی آن را به كار ببریم و همواره بخواهیم «كار درست» را انجام دهیم. درهای باز به ما امكان می دهد كه هر موضوعی را بشنویم. ما باید باورهای اصلی اخلاقی شركت را مستحكم بداریم».
۱/۸ میلیون نفر درحال حاضر در ۶۲۰۰ فروشگاه وال مارت در دنیا مشغول بكارند.
امروزه وال مارت بزرگترین خرده فروش جهان با درآمد
۳۱۲ میلیارد دلاری است.

منابع انسانی
وال مارت بزرگترین شركت جهان از لحاظ تعداد نیروی انسانی است. ۸/۱ میلیون نفر در بیش از ۶۲۰۰ فروشگاه وال مارت در دنیا مشغول به كار هستند. وال مارت كاركنان و فروشندگان خود را «همكار» (ASSOCIATE) خطاب می كند. وال مارت با ارائه برنامه‌های متنوع همكاران خود را برای خدمت به نیازهای مشتریان توانمند می سازند. ۷۶ درصد مدیران فروشگاهها كار خود را در ابتدا به صورت ساعتی با وال مارت شروع كرده اند و وال مارت فرصتهای شغلی مناسب را دراختیار آنها قرار داده است. وال مارت دوسوم هزینه درمان همكاران را می پردازد. از لحاظ تنوع (DIVERSITY) نیروی انسانی، وال مارت یك شركت ممتاز است. ۸۱۵ هزار زن و ۳۷۵ هزار نفر غیر آمریكایی در وال مارت مشغول به كار هستند.

فروش
امروزه وال مارت بزرگترین خرده فروش (RETAILER) جهان با درآمد ۳۱۲ میلیارد دلاری است. این شركتی است كه پنج سال بعداز آغاز فعالیت در سال ۱۹۶۲، تنها ۱۲ میلیون دلار فروش داشت. در سال ۲۰۰۵، درآمد ۳۱۲ میلیارد دلاری، سود ۲/۱۱ میلیارد دلاری برای شركت به همراه آورد. وال مارت اولین شركتی بود كه در سال ۱۹۹۷ از مرز فروش ۱۰۰ میلیارد دلار عبور كرد. میزان فروش روزانه نیز در سال ۲۰۰۲ ركورد ۴۳/۱ میلیارد دلار را شكست. فروش بین المللی وال مارت بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار است.

بنیانگذار
سام والتون خرده فروش افسانه ای در سال ۱۹۶۲ وال مارت را بنیان نهاد. او در ۱۹۱۸ به دنیا آمد و از همان كودكی مهمان نواز بود و بعدها نیز همین «مهمان نوازی پشتكارانه» را در مورد مشتریان شركت به همكاران یادآوری می كرد. والتون معتقد بود «راز موفقیت خرده فروشی آن است كه آنچه مشتری می خواهد به او بدهی. شما وقتی به فروشگاهی وارد می شوید كه بیش از آنچه انتظار دارید فراهم است به آن گرایش خواهید یافت و اگر به فروشگاهی بروید كه راحت نیستید و به شما سخت می گذرد و یا فروشندگان آن متظاهر و پرمدعا هستند از آن متنفر خواهیدشد». والتون بهترین حالت دوستانه، یك لبخند خوشامدگویی، ارائه كمك و نیز احترام را اساس كار می دانست. او به همكاران خود می گفت «ما با یكدیگر كار می كنیم. این راز پایداری ماست. ما هزینه زندگی را برای همه افراد كاهش خواهیم داد. فرصتی فراهم خواهیم آورد كه همه دنیا مزایای آن را ببینند و زندگی بهتری داشته باشند. ما به آنچه انجام می دهیم افتخار می كنیم». والتون اصول باورهای خود را دركتاب «ساخت آمریكا» (MADE IN AMERICA) عرضه كرد. در سال ۱۹۹۲ سام والتون در آخرین سال زندگی خود ۱۰ قانون برای كسب وكار ارائه داد:
۱ ) به كسب و كار خود تعهد داشته باشید؛
۲ ) منافع خود را با همكاران خود به شراكت بگذارید و با آنان مانند شریك رفتار كنید؛
۳ ) به شركای خود انگیزه بدهید؛
۴ ) با شركای خود ارتباط برقرار كنید؛
۵ ) هرچه را كه به انجام بهتر كسب وكار كمك می كند ارج نهید و قدر بدانید؛
۶ ) موفقیتهای خود را جشن بگیرید؛
۷ ) به حرف همه در شركت گوش دهید؛
۸ ) احترام مشتریان را نگه دارید؛
۹ ) كنترل هزینه ها بهتر از آن است كه در دام رقابت با دیگران گرفتار شوید؛
۱۰ ) خلاف جهت آب شنا كنید. روشهای سنتی را كنار بگذارید و راه دیگر بروید.

مدیرعامل
در سال ۱۹۹۲ با مرگ سام والتون بنیانگذار وال مارت پسر او رابسون به عنوان رئیس هیئت مدیره برگزیده شد. رابسون كه دكتری حقوق دانشگاه كلمبیا را دارد از ۱۹۶۹ به شركت پیوسته است. در سال ۱۹۸۸ دیوید گلاس به مدیرعاملی برگزیده شد و از سال ۲۰۰۰ نیز لی اسكات به عنوان رئیس و مدیرعامل وال مارت سكان هدایت شركت را به دست گرفته است. او در سال ۱۹۷۹ به وال مارت پیوست و به عنوان معاون مدیر حمل نقل، مدیر حمل و نقل و نایب رئیس بخش توزیع فعالیت كرد. در سال ۱۹۹۲ به سمت نایب رئیس اجرایی پشتیبانی و در سال ۱۹۹۵ نایب رئیس اجرایی فروش رسید. اسكات كارشناس بازرگانی از دانشگاه پیتسبرگ است. او بر این باور است كه فروش و سود خوب شركت در سال ۲۰۰۵، به ۸/۱ میلیون همكاری تعلق دارد كه هر روز سخت‌كوشند و به مشتریان بیش از ۶۲۰۰ فروشگاه در سراسر جهان خدمت ارائه می دهند. لی اسكات مسئولیت مدیرعاملی را بسیار بیش از قدرت او می‌داند. او می گوید «البته باور همگانی این است كه به محض آنكه مدیرعامل شدی می توانی دستور دهی و كارها هم انجام شود. اما حقیقت آن است كه تنها با نفوذ در دیگران می توان اثری برجای گذاشت».

چشم انداز آینده
مدیرعامل وال مارت معتقد است غیر از خطرپذیری (RISK) كه ذاتی عملیات و فعالیت خرده فروشی است، شركت در معرض خطرات بازار شامل تغییرات نرخ بهره و نرخ تبادل ارزهای خارجی است. اما با این حال او تاكید دارد كه وال مارت باید به افزایش استاندارد سطح زندگی مردم در همه جا ادامه دهد. او می گوید «ما تعهد خود را مبنی بر شهروند مسئول بودن حفظ خواهیم كرد و وظیفه شناسی خود را در همكاری و كمك به خیریه ها و سازمانهای اجتماعی ادامه خواهیم داد». او همواره در برخورد با همكاران خود تاكید می كند كه «تنها وقتی می توانیم بهتر شویم كه بدانیم در چه زمینه‌هایی نیاز به بهبود داریم».